14 Kasım Dünya Diyabet Haftası’nda Diyabetin Farkındayız!

Diyabet, dünya genelinde hızla yayılan ve ciddi sağlık sorunlarına yol açabilen kronik bir hastalıktır. Diyabetle ilgili farkındalığı artırmak, önleyici tedbirleri teşvik etmek ve sağlıklı yaşam tarzını benimsemek için 14 Kasım Dünya Diyabet Haftası büyük bir öneme sahiptir.

Diyabet Nedir?

Diyabet, pankreas tarafından üretilen insülin hormonunun eksikliği veya etkisizliği sonucu ortaya çıkan, kandaki şeker seviyesinin kontrolsüz bir şekilde yükselmesine neden olan metabolik bir hastalıktır. Diyabetin üç temel türü bulunmaktadır:

1. Tip 1 Diyabet

• Otoimmün bir hastalıktır ve genellikle çocukluk veya genç yaşlarda başlar.
• Vücut, insülin üreten pankreas hücrelerine saldırır ve insülin üretimi tamamen durur.
• İnsülin enjeksiyonu olmadan yaşamak mümkün değildir.

2. Tip 2 Diyabet

• Genetik yatkınlık, obezite, sağlıksız beslenme ve hareketsiz yaşam tarzı gibi faktörler nedeniyle gelişir.
• Pankreas insülin üretse de hücreler bu insüline yeterince yanıt vermez (insülin direnci oluşur).
• Beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri ile büyük oranda kontrol altına alınabilir.

3. Gestasyonel Diyabet (GDM)

• Gebelik sırasında gelişen ve genellikle doğum sonrası düzelen diyabet türüdür.
• Ancak GDM geçiren kadınların ilerleyen dönemlerde Tip 2 diyabet geliştirme riski yüksektir.
• Sağlıklı beslenme ve düzenli takip ile kontrol altına alınabilir.

Diyabetin Yaygınlığı ve Artış Nedenleri

Diyabet, dünya genelinde hızla artmaktadır. Türk Diyabet Cemiyeti’nin verilerine göre;

• 1980 yılında dünya genelinde 108 milyon diyabetli varken,
• 2015’te bu sayı 415 milyona yükselmiştir.
• Eğer önlem alınmazsa, 2040 yılında 640 milyona ulaşması beklenmektedir.
• Başka bir deyişle, 10 kişiden biri diyabetli olacak.

Bu artışın başlıca nedenleri şunlardır:

• Sağlıksız ve işlenmiş gıdalarla beslenme alışkanlıkları
• Fiziksel aktivitenin azalması ve hareketsiz yaşam tarzı
• Stres ve uyku düzensizliği
• Genetik yatkınlık ve çevresel faktörler

Obezite ve Tip 2 Diyabet Arasındaki Bağlantı

Obezite, Tip 2 diyabetin en büyük risk faktörlerinden biridir. Araştırmalara göre, Tip 2 diyabet hastalarının %90’ı obez bireylerden oluşmaktadır.

Peki, obezite diyabete nasıl sebep olur?

• İnsülin Direnci: Aşırı yağ dokusu, hücrelerin insüline duyarlılığını azaltarak insülin direncine yol açar.
• Pankreasın Yıpranması: Sürekli yüksek kan şekeri, pankreasın insülin üretme kapasitesini aşırı zorlar ve zamanla insülin üretimi azalır.

İnsülin Direncinin Belirtileri:

• Uzun süren açlık sonrası titreme, baş dönmesi, sinirlilik hali
• Geceleri aşırı susama ve sık idrara çıkma
• Kontrolsüz kilo alımı ve kilo vermede zorluk
• Öğünlerden sonra tatlı yeme isteği

Önlem Almazsak Ne Olur?

Vücut, şu sinyali vermektedir: “Şu anda diyet ve egzersiz ile tamamen düzelme şansın var, fakat bunu ciddiye almazsan, diyabet kaçınılmaz olacak. Ömür boyu ilaç ve insüline bağımlı hale geleceksin!”

Ancak iyi haber şu ki; yapılan araştırmalar obez bireylerin düzenli beslenme ve uygun diyet ile vücut ağırlığının %10’unu kaybetmesiyle insülin direncinin büyük ölçüde kırılabildiğini gösteriyor.

Diyabeti Önlemek ve Yönetmek İçin Neler Yapabiliriz?

1. Sağlıklı Beslenme Alışkanlıkları Kazanmak

• Şeker ve rafine karbonhidrat tüketimini azaltın (beyaz un, şekerli içecekler, tatlılar vs.)
• Lif açısından zengin gıdalar tüketin (tam tahıllar, sebzeler, baklagiller)
• Protein kaynaklarına yönelin (balık, tavuk, yumurta, yoğurt, kuruyemişler)
• Trans yağlardan kaçının ve sağlıklı yağları (zeytinyağı, avokado, ceviz) tercih edin.

2. Fiziksel Aktiviteyi Artırmak

• Haftada en az 150 dakika orta şiddette egzersiz yapın (yürüyüş, yüzme, bisiklet, yoga, pilates).
• Kas kütlesini artırmak için direnç antrenmanları ekleyin.

3. Stresi ve Uyku Düzenini Kontrol Altına Almak

• Stres hormonları (kortizol), insülin direncini artırabilir.
• Düzenli uyku, kan şekeri seviyelerini dengede tutar ve metabolizmayı düzenler.
• Meditasyon, yoga ve nefes egzersizleriyle stres yönetimi sağlanabilir.

4. Kilo Kontrolü Sağlamak

• Obeziteyi önlemek, diyabetin ilerlemesini büyük oranda durdurabilir.
• Vücut ağırlığının %10’unu kaybetmek bile insülin direncini azaltabilir.

5. Düzenli Sağlık Kontrollerini İhmal Etmemek

• Ailede diyabet öyküsü varsa düzenli kan şekeri ölçümü yaptırılmalıdır.
• Gizli şeker testi yaptırarak erken tanı konulabilir.
• Doktor ve diyetisyen kontrolünde bireysel beslenme planı oluşturulmalıdır.

Sonuç

Diyabet, önlenebilir ve yönetilebilir bir hastalıktır. Özellikle Tip 2 diyabet, sağlıklı beslenme ve düzenli egzersiz ile büyük ölçüde önlenebilir ve hatta geriletilebilir.

💙 Unutmayın, sağlıklı bir yaşam tarzı benimseyerek diyabet riskinizi azaltabilirsiniz.

14 Kasım Dünya Diyabet Haftası’nda diyabetin farkında olalım ve sağlıklı yaşama adım atalım! 🩸💙